Είδα αίμα στα κόπρανα. Είναι κάτι συχνό;
Η απώλεια αίματος από το ορθό είναι ένα συχνό κλινικό πρόβλημα που απασχολεί μεγάλο μέρος του γενικού πληθυσμού και έχει ευρύ φάσμα, από μια ασήμαντη αιμορραγία μέχρι μια μαζική αιμορραγία που μπορεί να οδηγήσει τον ασθενή σε σοκ και να απαιτήσει νοσηλεία σε νοσοκομείο. Η μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων αιμορραγίας με τα κόπρανα είναι μικρή, αυτο-περιοριζόμενη και δεν χρειάζεται νοσηλεία. Αποδίδεται συνήθως στις αιμορροΐδες, που είναι μια πολύ συχνή και αθώα κατάσταση, και έτσι δεν αναφέρεται από τους ασθενείς στους αρμόδιους ιατρούς. Σύμφωνα με μια έρευνα του Αμερικανικού Κολεγίου των Γαστρεντερολόγων, 14% του Αμερικανικού πληθυσμού εμφάνισε απώλεια κάποιας ποσότητας αίματος από το ορθό κατά τη διάρκεια ενός χρόνου, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό αυτών αναζήτησε ιατρική φροντίδα.
Έχω αιμορροΐδες. Πόσο σοβαρό είναι;
Η αιμορροϊδοπάθεια είναι μια εξαιρετικά συχνή πάθηση που προκαλεί συνήθως απώλεια μικρής ποσότητας αίματος, ανά διαστήματα. Το αίμα έχει ζωηρό, ερυθρό χρώμα και παρουσιάζεται στο χαρτί της τουαλέτας ή στη λεκάνη, χωρίς να αναμιγνύεται με τα κόπρανα. Η δυσκοιλιότητα συχνά προκαλεί έξαρση της αιμορραγίας. Η διάγνωση των αιμορροΐδων τίθεται εύκολα από τον γαστρεντερολόγο με προσεκτική επισκόπηση της πρωκτικής χώρας και πρωκτοσκόπηση, αλλά πολλές φορές και από τον ίδιο τον ασθενή που ψηλαφά τις αιμορροΐδες μόνος του (εάν αυτές είναι εξωτερικές). Οι αιμορροΐδες αποτελούν το αίτιο σημαντικής απώλειας αίματος από το ορθό μόνο σε ποσοστό 5-10%, είναι όμως σαφέστατα η συχνότερη αιτία μικρής και χρόνιας απώλειας αίματος.
Είναι οι αιμορροΐδες η μοναδική αιτία απώλειας αίματος από το ορθό;
Η απώλεια αίματος με τα κόπρανα μπορεί να αποτελεί εκδήλωση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί αιτία απώλειας αίματος με τα κόπρανα σε σημαντικό ποσοστό, που φτάνει μέχρι και το 36% των περιπτώσεων οξείας αιμορραγίας. Σε παγκόσμια κλίμακα, είναι ο τέταρτος συχνότερος καρκίνος στους άνδρες και ο τρίτος στις γυναίκες και αποτελεί μια σημαντική αιτία νοσηρότητας και θανάτου στις αναπτυγμένες χώρες. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι νόσος κυρίως της μεγάλης ηλικίας, αφού σε ποσοστό 90% παρατηρείται σε ασθενείς άνω των 50 ετών και η συχνότητα του αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου προκύπτει μέσα από σύνθετες αλληλεπιδράσεις γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Ενοχοποιούνται μεταλλάξεις γονιδίων που κληρονομούνται ή αποκτώνται κατά τη διάρκεια της ζωής και διαιτητικοί παράγοντες, όπως η μεγάλη κατανάλωση λιπαρών τροφών και η χαμηλή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες. Η δημιουργία του καρκίνου στο παχύ έντερο είναι μια μακρά διαδικασία πολλών ετών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, προηγείται η ανάπτυξη πολυπόδων, οι οποίοι με την πάροδο του χρόνου εξαλλάσσονται σε κακοήθεις.
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου παραμένει ασυμπτωματικός για μεγάλο χρονικό διάστημα και όταν δώσει συμπτώματα, αυτά εξαρτώνται από την εντόπιση του στο παχύ έντερο. Έτσι, όταν είναι στο δεξιό τμήμα του παχέος εντέρου, μπορεί να προκαλέσει αναιμία από χρόνια απώλεια αίματος, τόσο μικρή που να μην επηρεάζει το χρώμα των κοπράνων. Επίσης μπορεί να προκαλέσει κοιλιακό πόνο, καταβολή, απώλεια βάρους, ανορεξία, εναλλαγή δυσκοιλιότητας με διάρροια και ορατή απώλεια αίματος από το ορθό. Η αιμορραγία συνήθως είναι μικρή και εμφανίζεται κατά περιόδους, όπως συμβαίνει επίσης στους καλοήθεις πολύποδες. Συμπτώματα όπως τα παραπάνω, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ασθενείς, πρέπει να θέτουν την υποψία αιμορραγίας από νεόπλασμα του παχέος εντέρου.
Η διάγνωση του καρκίνου και των πολυπόδων του παχέος εντέρου τίθεται με την κολονοσκόπηση και είναι σημαντικό να γίνεται έγκαιρα. Εάν διαπιστωθούν καλοήθεις πολύποδες, αυτοί αφαιρούνται ενδοσκοπικά με πολυπεκτομή, με αποτέλεσμα να προλαμβάνεται η εξέλιξη τους προς κακοήθεια. Η έγκαιρη αντιμετώπιση του καρκίνου σε πρώιμα στάδια βελτιώνει σημαντικά το ποσοστό επιβίωσης και μπορεί να προσφέρει πλήρη ίαση του ασθενούς. Αντίθετα, όταν η νόσος έχει ήδη δώσει απομακρυσμένες μεταστάσεις σε άλλα όργανα, η 5-ετής επιβίωση είναι μόλις 5-10%.
Υπάρχουν άλλες παθήσεις, εκτός από τον καρκίνο του παχέος εντέρου, που εκδηλώνονται με αίμα στα κόπρανα;
Άλλες παθήσεις που προκαλούν επίσης απώλεια αίματος είναι τα εκκολπώματα, οι αγγειεκτασίες, η ελκώδης κολίτιδα, η νόσος Crohn, και η κολίτιδα που οφείλεται σε ισχαιμία ή ακτινοθεραπεία.
Τα εκκολπώματα είναι σακοειδείς προβολές του αυλού του εντέρου που δημιουργούνται με την πάροδο της ηλικίας και μπορεί να αιμορραγήσουν. Είναι πολύ συχνά στις Δυτικές κοινωνίες, αφού εμφανίζονται στο 50% των ενηλίκων. Εάν αιμορραγήσουν, συνήθως προκαλούν σημαντική αιμορραγία.
Οι αγγειεκτασίες είναι διατεταμένα αγγεία στον υποβλεννογόνιο χιτώνα του εντέρου και παρατηρούνται κυρίως σε ηλικιωμένους ασθενείς. Μπορεί να σχετίζονται με χρόνιες υποκείμενες παθήσεις όπως η νεφρική ανεπάρκεια και η αορτική βαλβιδοπάθεια.
Η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Cohn προκαλούν επίσης απώλεια αίματος από το ορθό, η οποία, όμως, συνοδεύεται συνήθως και από άλλα συμπτώματα, όπως διάρροια, κοιλιακό πόνο ή πυρετό.
Τέλος, η ισχαιμική κολίτιδα (λόγω ισχαιμίας των αγγείων του εντερικού τοιχώματος) και η μετακτινική κολίτιδα (μετά από ακτινοβολία της κάτω κοιλιακής χώρας για καρκίνους άλλων οργάνων) μπορούν να προκαλέσουν απώλεια αίματος από το ορθό. Το ιστορικό του ασθενούς, όμως, κατευθύνει εύκολα τον θεράποντα ιατρό προς τις συγκεκριμένες διαγνώσεις.
Συμπεράσματα
Οι ασθενείς με απώλεια αίματος από το ορθό πρέπει να συμβουλεύονται το γαστρεντερολόγο τους και να μην αποδίδουν το σύμπτωμα αυτό, αβασάνιστα, σε αιμορροϊδοπάθεια, που ενδεχομένως υπάρχει. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα γι’ αυτούς που είναι άνω των 50 ετών ή που έχουν κληρονομικό ιστορικό καρκίνου στο παχύ έντερο ή που παρουσιάζουν «ύποπτα» συνοδά συμπτώματα.
Οι ασθενείς αυτοί πρέπει να υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση η οποία είναι η μέθοδος εκλογής για την ανίχνευση του καρκίνου του παχέος εντέρου, αλλά και όλων των άλλων πιθανών νόσων. Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου αλλά και των πολυπόδων του παχέος εντέρου είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχή αντιμετώπιση τους και την επιβίωση των ασθενών.
Αλκιβιάδης Ευθυμίου, PhD, FEBG
Αλκιβιάδης Ευθυμίου - Γαστρεντερολόγος Ηπατολόγος στη Θεσσαλονίκη
